Pierwszą część rozmowy z psychologiem sportu Karolem Rucikowskim w ramach Akademii Młodego Piłkarza można przeczytać w tym miejscu. Mateusz Paturaj, Akademia Młodego Piłkarza: W jaki sposób budować pewność siebie? Karol Rucikowski, psycholog sportu: - Myślę, że musimy trochę odczarować pewność siebie i to jak ona działa. Niestety pewność siebie jest odczuciem, które nam towarzyszy i zmienia się w zależności od sytuacji i tego jak my tą sytuacje interpretujemy. Jak to niestety bywa z uczuciami trudno jest je w pełni kontrolować i potrafią się szybko zmieniać. Ciekawym przykładem jest przegrany mecz reprezentacji Polski z Mołdawią, gdzie po pierwszej połowie powinien nam towarzyszyć wysoki poziom poczucia pewności siebie, jednak przebieg meczu pokazał jak sytuacja potrafi się diametralnie zmienić i wpłynąć na ostateczny wynik. Nie mówię, że adekwatne poczucie pewności siebie jest złe jednak to co jest kluczowe w sporcie to koncentracja na zadaniu i to co się robi na boisku, pomimo poczucia stresu oraz towarzyszącej presji. Ja wolę rozmawiać o zdolności zaufania sobie w obliczu czekającego wyzwania. Naturalne jest to, że wyzwania rodzą w nas pewne emocje, często takie, które właśnie sprawiają, że nie czujemy się pewnie. Towarzyszy to również zawodnikom na najwyższym poziomie, jednak mają oni umiejętności mentalne aby w obliczu niepewności tak zareagować na te wewnętrzne doświadczenia aby obudzić w sobie zaufanie do swoich działań. W pracy z zawodnikami korzystam z treningu ACT (acceptance commitment therapy) czyli treningu akceptacji i zaangażowania. Jest to podejście, które na świecie jest już mocno obecne w psychologii sportu i jest chętnie wybierane przez praktyków w pracy ze sportowcami w każdym wieku i na każdym poziomie umiejętności. ACT uczy sportowców, jak skuteczniej radzić sobie z rozpraszającymi myślami, emocjami i wrażeniami. Zawodnicy uczą się akceptować niechciane doświadczenia wewnętrzne, traktować jako naturalną część występu zamiast się nad nimi rozwodzić lub próbować ignorować czy zmieniać i skierować uwagę na zadania do wykonania. Warto pamiętać, że niekoniecznie kontrolujemy myśli i emocje ale mamy wpływ na to jak się zachowujemy kiedy one nam towarzyszą. Kiedy zauważamy, że jesteśmy w stanie działać pomimo dyskomfortu zazwyczaj czujemy się pewniej. Aby rozwijać tą zdolność do działania to razem z zawodnikami tworzymy wyobrażenia oparte na skutecznym działaniu, budowanie i skupianie się na celach, które w pełni kontrolujemy a także umiejętność korzystania z dialogu wewnętrznego, w zależności od tego co się dzieje. Co Twoim zdaniem odgrywa kluczową rolę w wychowaniu psychologicznym zawodnika? Którzy zawodnicy mają największe szanse przejść na zawodowstwo? - Wychowanie psychologiczne zawodnika odgrywa niezwykle istotną rolę w ich rozwoju i osiągnięciu sukcesu w sporcie. Istnieje wiele czynników, które wpływają na to, jak dobrze zawodnik radzi sobie ze stresem, presją oraz jak efektywnie radzi sobie w obliczu doświadczanych emocji. Jednym z kluczowych aspektów wychowania psychologicznego jest budowanie silnej samoświadomości zawodnika. Zrozumienie własnych mocnych stron, słabości oraz emocji pozwala zawodnikowi lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach i skutecznie pracować nad swoim rozwojem. To co też będzie wspierać rozwój to nastawienie na proces a nie tylko wyniki osiągane tu i teraz. Niestety zbyt duży nacisk na to aby wygrywać już teraz powoduje czasem zbyt wysokie oczekiwania, nierealne do osiągnięcia i skutkujące wysoki poziomem presji, która w dłuższej perspektywie czasowej może prowadzić do wypalenia i chęci rezygnacji ze sportu. Jest to niestety zjawisko coraz częściej obecne w sporcie dzieci i młodzieży. Uważam, że regularna praca nad umiejętnością radzenia sobie ze stresem i presją jest niezwykle istotna w świecie sportu. To co bardzo ważne to zdolność radzenia sobie z porażką, która jest istotna w budowaniu odporności psychicznej. Zamiast traktować porażkę jako coś negatywnego, zawodnicy powinni ją postrzegać jako szansę do nauki i rozwoju. Pozytywne podejście do porażki może pomóc w utrzymaniu motywacji i determinacji do osiągnięcia sukcesu. Niezwykle ważną rolę odgrywa także wsparcie ze strony rodziny, trenerów oraz innych członków zespołu. Wspierające środowisko może pomóc zawodnikowi w budowaniu pewności siebie oraz motywacji do osiągania wysokich celów. Trzeba pamiętać, że rodzice i trenerzy to główne autorytety dla młodego zawodnika. Często działa tutaj efekt modelowania a więc podglądania zachowań osób będących autorytetami. Obserwowanie profesjonalizmu, determinacji i pozytywnego podejścia ze strony rodziców i trenerów może inspirować młodego sportowca do ciężkiej pracy i zaangażowania w swoje cele. Jeśli chodzi o szanse przejścia na zawodowstwo, istnieje wiele czynników, które mogą wpłynąć na to, czy dany zawodnik osiągnie ten poziom. Oprócz talentu i umiejętności fizycznych, kluczowe jest również podejście psychologiczne. Zawodnicy, którzy potrafią utrzymać wysoki poziom motywacji, wytrwałości i odporności psychicznej w obliczu przeciwności, mają większe szanse na osiągnięcie sukcesu zawodowego. A żeby rozwijać te cechy w młodej osobie to jest potrzebne odpowiednie środowisko, które tworzone jest przez rodziców i trenerów. Czego powinno uczyć uczestnictwo w sporcie i jakie cechy są wykształcone na przyszłość? - Myślę, że sport jest nośnikiem wielu cennych postaw, które są przydatne nie tylko podczas rywalizacji ale przede wszystkim w życiu codziennym. Sport z pewnością uczy samodyscypliny. Dzięki temu zawodnicy mogą uczyć się planowania swojego czasu, stawiania celów i podejmowania wysiłku w dążeniu do nich. Dzięki temu mają okazję rozwijać swoją wytrwałość, umiejętność zarządzania emocjami, pokonywania przeszkód i trudności w drodze do nich. W ostateczności mamy okazję do wzmacniania poczucia skuteczności i budowania pozytywnego obrazu samego siebie. Nierzadko też sport taki jak piłka nożna rzuca wyzwania w postaci konfliktów, więc rozwijamy zdolność do rozwiązywania problemów na poziomie społecznym, współpracy aby osiągać cele a tutaj kluczową zdolnością jest komunikacja z zawodnikami i trenerami. Spotkałem się wielokrotnie z sytuacjami, że rozmowa z trenerem czy też poruszenie jakiejś kwestii na forum drużyny jest sporym wyzwaniem. Jednak gdy się tego nauczymy to jest to przydatna umiejętność w przyszłości w pracy czy też budowaniu satysfakcjonujących relacji. Jak duża obecnie jest rola psychologa sportowego wśród dzieci i młodzieży? - Na szczęście coraz większa. Obserwuję, że rodzice chętniej szukają wsparcia dla swoich dzieci w rozwoju mentalnym. I nie mam na myśli tylko osób, które są przekonane o tym, że chcą zostać profesjonalnymi piłkarzami. Raczej ta zdrowa i silna mentalność ma ułatwiać czerpanie większej satysfakcji i radości ze sportu. A to przekłada się na ogólny dobrostan psychiczny oraz samopoczucie. Nasza praca ma charakter rozwoju jako człowieka a nie tylko zawodnika, piłkarza. Obszary związane z emocjami, presją, oczekiwaniami to nie tylko sport ale również szkoła czy relacje. Także trenerzy chętniej sięgają do współpracy z psychologiem aby rozwijać możliwości swoich drużyn. Dostrzegają to, że praca wykonywana na treningach nie zawsze przekłada się na poziom podczas meczów. Są zainteresowani tym aby wydobywać rezerwy z graczy a te często kryją się w psychice. To co też jest bardzo cenne to chęć z strony trenerów aby samemu się rozwijać i lepiej komunikować się z zawodnikami, motywować i wspierać kiedy tego potrzebują. Czy rozwój social mediów w tym Instagrama czy TikToka pomaga młodym zawodnikom w zderzeniu się z realiami współzawodnictwa w sporcie? - Z pewnością nie ma jednoznaczej odpowiedzi w tym temacie. Social media, takie jak Instagram czy TikTok, mogą stanowić zarówno wsparcie, jak i zagrożenie dla rozwoju młodych zawodników. Dużo zależy od tego do czego chcemy je wykorzystać. Pierwszym aspektem, który należy uwzględnić, jest korzyść płynąca z używania mediów społecznościowych w kontekście sportu. Te platformy mogą umożliwić młodym zawodnikom budowanie swojego wizerunku, promowanie swojej marki osobistej oraz nawiązywanie kontaktów z innymi zawodnikami i ekspertami w dziedzinie sportu. Dodatkowo, mogą one służyć do udostępniania treningów, osiągnięć oraz motywowania innych do angażowania się w sport. Jednakże, istnieje również pewne zagrożenie związane z nadmiernym korzystaniem z mediów społecznościowych przez młodych zawodników. Przesadne skupienie się na zdobywaniu lajków, obserwatorów czy komentarzy może prowadzić do nadmiernego stresu, presji oraz poczucia niezadowolenia z własnego ciała czy umiejętności. Może rozwinąć to problem budowania swojego poczucia wartości przede wszytskim w oparciu o opinie i ocenę innych. Jest to proces, który nie jest w pełni zależny od nas, a w dłuższej perspektywie czasowej może się stać morderczą gonitwą za pozytywnym karmieniem swojej samooceny. Dodatkowo, konfrontacja z perfekcyjnymi wizerunkami na Instagramie czy wymagającymi wyzwaniami na TikToku może prowadzić do niższej samooceny i poczucia niedostateczności u młodych zawodników. W związku z tym, aby wykorzystać potencjał mediów społecznościowych w pozytywny sposób, ważne jest, aby młodzi zawodnicy otrzymywali wsparcie i edukację w zakresie zdrowego korzystania z tych platform. Trenerzy, rodzice oraz specjaliści z zakresu psychologii sportu mogą wspierać młodych zawodników w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z presją społeczną, budowaniu zdrowej samooceny oraz zachęcaniu do skupienia się na własnym rozwoju i celach, zamiast porównywania się z innymi. Ponadto, ważne jest, aby młodzi zawodnicy mieli równowagę między czasem spędzonym online a offline, aby zapewnić im możliwość odpoczynku i regeneracji psychicznej. Podsumowując, rozwój młodego piłkarza jest procesem kompleksowym, który należy uwzględniać z różnych perspektyw, w tym psychologicznej i społecznej. Social media mogą być użytecznym narzędziem wspierającym rozwój zawodnika, jednakże należy zachować ostrożność i dbać o zdrowie psychiczne oraz dobrostan młodych sportowców, aby uniknąć negatywnych skutków nadmiernego korzystania z tych platform. Rozmawiał: Mateusz Paturaj